Skip to main content

ସ୍ନାୟୁକୋଷ (Neuron) || ଦଶମ ଶ୍ରେଣୀ (Class X) || Life Science Notes

 

ସ୍ନାୟୁକୋଷ (Neuron)

ସ୍ନାୟୁ କୋଷ ଆମ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ରର ଗାଠନିକ (Structural) ଏବଂ କ୍ରିୟାମକ (Functional) ଏକକ । 
ସ୍ନାୟୁକୋଷର ନ୍ୟଷ୍ଟି ଥିବା ଅଂଶକୁ ସେଲବଡ଼ି (Cell body) କୁହାଯାଏ । 
ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଶାଖାୟିତ ତନ୍ତୁକୁ ଡେଡ୍ରାଇଟ୍‌ (Dendrite) କୁହାଯାଏ । 
ଡେଡ୍ରାଇଟ୍‌ର ଠିକ ବିପରୀତ ପଟରେ ସେଲବଡ଼ିରୁ ଏକ ଲମ୍ବ ଆକସନ (Axon) ବାହାରିଥାଏ ।ସେଲବଡ଼ିର ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରୁ ଆକସନ ବାହାରିଥାଏ, ସେହି ସ୍ଥାନକୁ ଆକସନ୍ ହିଲକ (Axon hillock) କୁହାଯାଏ । 
ଆକସନ୍‌ର ଶେଷଭାଗ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଟେଲୋଡେନ୍‌ଡ୍ରିଆ (Telodendria) ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।ଟେଲୋଡେନ୍‌ଡ୍ରିଆର ଅଗ୍ରଭାଗ ସ୍ମିତ ହୋଇ ଏଣ୍ଡ ନବ୍ (End knob) ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । 
ଏଣ୍ଡ ନବ୍ ରେ ଥିବା ସିନାପଟିକ ଭେସିକିଲ (Synaptic vesicle) ମଧ୍ୟରେ ଏସିଟିଲିନ୍‌କୋଲିନ୍ ପରି ନ୍ୟୁରୋଟ୍ରାସମିଟର (Neurotransmitter) ରହିଥାଏ । 
ଆକ୍‌ସନ୍ ମଧ୍ୟରେ ରହିଥିବା କୋଷଜୀବକକୁ ଆକ୍‌ସୋପ୍ଲାଜମ୍ (axoplasm) କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହାର କୋଷଝିଲ୍ଲୀକୁ ଆକସୋଲେମା (axolemma) କୁହାଯାଏ । 
ସ୍ନାୟୁ କୋଷ ଆମ ଶରୀରର ଦୀର୍ଘତମ କୋଷ । 
ଗୋଟିଏ ସ୍ନାୟୁ କୋଷରେ ଥିବା ଆକସନ୍‌ର ଶାଖାଯୁକ୍ତ ଶେଷଭାଗ ନିକଟବର୍ତୀ ଅନ୍ୟ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଡେଡ୍ରାଇଟ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ଅତି ନିକଟରେ ଥାଏ। ଏହି ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାନକୁ ସିନାପ୍‌ସ୍ (Synapse) କୁହାଯାଏ । 
ସ୍ନାୟୁ କୋଷରେ ସେଣ୍ଟ୍ରୋଜୋମ୍ (Centrosome) ନଥିବାରୁ  ପରିପକ୍ଵ ସ୍ନାୟୁ କୋଷର ବିଭାଜନ ହୁଏ ନାହିଁ ।